Στα πρώτα χρόνια της ζωής τους, τα παιδιά βιώνουν πολλούς φόβους, οι οποίοι αποτελούν μέρος της φυσιολογικής ανάπτυξης τους. Ο φόβος για το σκοτάδι, εμφανίζεται συνήθως γύρω στα 2 με 3 έτη και εκφράζεται με άρνηση του παιδιού να πάει για ύπνο, με εφιάλτες και κλάματα και απαίτηση του να κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς του.
Σε αυτές τις ηλικίες, τα παιδιά δυσκολεύονται να ξεχωρίσουν το πραγματικό από το φανταστικό και έτσι μπορούν εύκολα να χαρακτηρίσουν μια σκιά στον τοίχο ως τρομακτικό φάντασμα ή να πιστέψουν στα αλήθεια, πως είδαν ένα τέρας να κρύβεται κάτω από το κρεβάτι τους.
Μια άλλη αιτία αυτού του φόβου, είναι το άγχος αποχωρισμού, το οποίο είναι ένα φυσιολογικό αναπτυξιακό φαινόμενο στη ζωή ενός παιδιού και παραμένει αρκετά έντονο, μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών περίπου. Τα παιδιά που βιώνουν άγχος αποχωρισμού, ανησυχούν πως οι γονείς τους θα φύγουν και δεν θα ξαναγυρίσουν ή φοβούνται πως μπορεί κάτι να πάθουν τα ίδια ή οι γονείς τους και να τους χάσουν για πάντα.
Το βράδυ, όταν είναι σκοτεινά, τα παιδιά νιώθουν ακόμα πιο ευάλωτα και μόνα και έτσι ο φόβος της εγκατάλειψης γίνεται εντονότερος και εκφράζεται συνήθως με συχνούς εφιάλτες και επίμονη άρνηση να κοιμηθούν μόνα τους στο κρεβάτι τους.
Τι μπορείτε να κάνετε;
Οι περισσότεροι γονείς πιστεύουν πως αν αγνοήσουν τον φόβο, εκείνος θα εξαφανιστεί. Ανησυχούν πως αν συζητήσουν ανοιχτά για αυτόν, θα τον ενισχύσουν. Με αυτόν τον τρόπο όμως, τα παιδιά στερούνται από την ευκαιρία να μάθουν να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τους φόβους τους. Με φράσεις όπως : «Μην φοβάσαι» , «μην κάνεις έτσι», τα παιδιά μαθαίνουν πως ο φόβος δεν είναι αποδεκτό συναίσθημα, ντρέπονται που φοβούνται. Η υποτίμηση των συναισθημάτων τους και η έλλειψη ενθάρρυνσης τους διδάσκει, πως δεν υπάρχει τρόπος να κυριαρχήσουν στον φόβο τους. Αντιθέτως, μέσω της εμπιστοσύνης και του σεβασμού προς τα συναισθήματα τους, τα παιδιά αναπτύσσουν την απαραίτητη αυτοπεποίθηση για να υπερνικούν τον φόβο τους. «Πως νιώθεις; Τι είναι αυτό που φοβάσαι; Έλα να σκεφτούμε μαζί τρόπους να το αντιμετωπίσουμε».
Οι συχνοί εφιάλτες σε αυτή την ηλικία, θεωρούνται φυσιολογικοί και επιτρέπουν στο παιδί να αποβάλλει τις εντάσεις και τα διφορούμενα συναισθήματα που έχει βιώσει μέσα στην ημέρα. Αν αρχίσει να κλαίει και να σας φωνάζει πηγαίντε στο δωμάτιο του και βοηθήστε το να ηρεμήσει, μιλώντας του τρυφερά και καθησυχαστικά: «Όλα είναι εντάξει, είμαι κοντά σου, δεν κινδυνεύεις, ένα όνειρο ήταν». Μην προσπαθήσετε εκείνη τη στιγμή να μάθετε λεπτομέρειες από τον εφιάλτη που είδε. Το παιδί πρέπει να καταλάβει πως τη νύχτα κοιμόμαστε, δεν είναι κατάλληλη ώρα για συζήτηση. Το πρωί όμως, μπορείτε να το κουβεντιάσετε και να παίξετε και ένα ευχάριστο παιχνίδι παρέα. Ζητήστε από το παιδί να ζωγραφίσει τον εφιάλτη του. Αν για παράδειγμα, ζωγραφίσει ένα τέρας που τον κυνηγούσε, ψάξτε μαζί ιδέες, για το πως μπορεί να γίνει λιγότερο τρομακτικό. Μπορείτε να του ζωγραφίσετε ένα αστείο καπέλο ή μια αστεία μύτη. Βρείτε μαζί έναν διασκεδαστικό τρόπο για να το εξαφανίσετε, ώστε να νιώσετε καλυτέρα. Μπορείτε να σκίσετε το χαρτί σε πολλά κομματάκια, μπορείτε να το τσαλακώσετε ή να το μουτζουρώσετε και να το πετάξετε στα σκουπίδια.
Κάθε φορά που το παιδί έρχεται στο κρεβάτι σας κλαίγοντας και σας ζητάει να κοιμηθεί μαζί σας, γυριστέ το ήσυχα και χωρίς φωνές στο κρεβάτι του και μείνετε μαζί του, μέχρι να ηρεμήσει και να ξανακοιμηθεί. Θα χρειαστεί να το επαναλάβετε αρκετές φορές και είναι κατανοητό πως θα σας κουράσει και θα νιώσετε την ανάγκη να υποχωρήσετε, να θυμάστε όμως πως αν ενδώσετε τώρα, θα είναι αρκετά πιο δύσκολο να κόψετε αυτή τη συνήθεια του παιδιού αργότερα.
Είναι βοηθητικό για τα παιδιά να βλέπουν, πως και εσείς φοβάστε κάποιες φορές. Ο τρόπος που εσείς χειρίζεστε τους φόβους σας λειτουργεί ως πρότυπο για εκείνα. Μιλήστε για αυτό που σας φοβίζει και εξηγήστε τι κάνετε για να το αντιμετωπίσετε: «κάθε φορά που έχει αστραπές και φοβάμαι, σκέφτομαι κάτι ευχάριστο και τότε δεν φοβάμαι πια!»
Είναι σημαντικό πριν τον ύπνο, να ακολουθείτε μια σταθερή ρουτίνα προετοιμασίας. Κάντε στο παιδί σας ένα χαλαρωτικό μπάνιο, διαβάστε παρέα ένα ευχάριστο παραμύθι, αδράξτε την ευκαιρία να συζητήσετε μαζί του για όλα τα όμορφα πράγματα που υπάρχουν στο σκοτάδι (τα αστέρια, οι πυγολαμπίδες), δώστε του να κρατήσει αγκαλιά το αγαπημένο του αρκουδάκι και εξηγήστε του, πως όσο εσείς θα είστε στο διπλανό δωμάτιο, εκείνο θα λειτουργεί ως ΄΄φύλακας άγγελος΄΄ που θα το προστατεύει κάθε φορά που φοβάται. Είναι πολύ βοηθητικό, να αφήνετε ένα φωτάκι ανοιχτό είτε στο δωμάτιο του παιδιού είτε στον διάδρομο, ώστε όταν ξυπνάει το βραδύ τρομαγμένο να μπορεί ευκολά να βρει τα σημεία αναφοράς του. Θα αναγνωρίσει τον χώρο του, τα παιχνίδια του, θα μπορεί να βρει το αγαπημένο του αρκουδάκι και έτσι θα μπορέσει ευκολότερα να ξανακοιμηθεί.
Εν κατακλείδι, να θυμάστε πως ο φόβος για το σκοτάδι θεωρείται φυσιολογικός και καθώς το παιδί θα μεγαλώνει και θα ωριμάζει, θα υποχωρήσει και αυτός σταδιακά. Μέχρι τότε, το παιδί χρειάζεται από εσάς καθησυχασμό, σεβασμό και κατανόηση των συναισθημάτων του και πάνω από όλα ενθάρρυνση και εμπιστοσύνη, ώστε να νιώσει την απαραίτητη αυτοπεποίθηση, που θα το βοηθήσει να μάθει να αντιμετωπίζει τους φόβους του δημιουργικά και αποτελεσματικά.
Ήρα Κουρή, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Msc Παιδοψυχολογίας, [email protected], 6942434342
