Αυτά είναι τα φυσιολογικά στάδια ανάπτυξης της ομιλίας
Γράφει ο κ. Στέλιος Μαντούδης με τη συνεργασία της Λογοθεραπεύτριας κας Φωτεινής Μιχαηλίδου.
Πως ξεκινάει το μωρό να μιλάει;
Η επικοινωνία με το μωρό πριν την γέννηση του
Οι φανταστικοί κόσμοι που πλάθουν τα παιδιά είναι ο τρόπος τους για να εξηγήσουν την πραγματικότητα
[babyPostAd]Η λεκτική επικοινωνία ξεκινάει αρχικά με την ακοή των ήχων και μετέπειτα με την παραγωγή τους. Ένα μωρό έχει την ικανότητα να ακούει τους έξω από τη μήτρα ήχους και να διαχωρίζει τον έναν ήχο από τον άλλον.Γι’ αυτό άλλωστε ανταποκρίνεται και στις οικείες φωνές των γονιών του από την πρώτη μέρα που γεννιέται.
Τα πρώτα μπαμαλίσματα
Η διαδικασία παραγωγής ήχων αρχίζει με ένα διασκεδαστικό τρόπο για τα μωρά , με τις λεγόμενες ¨φυσαλίδες¨ ( φούσκες σάλιου που προβάλουν από το στόμα) . Τα μωρά παίζοντας μαθαίνουν να κινούν το στόμα συντονίζοντας την αναπνοή τους , η διαδικασία αυτή είναι η βάση για την πραγματική ομιλία. Σε πρώτο στάδιο όλα τα μωρά του κόσμου τους πρώτους έξι μήνες βγάζουν γρυλίσματα , τα οποία όσο περνάνε οι εβδομάδες μετατρέπονται σε κανονικές φωνούλες -ήχους όπως το ¨οοο¨ και το ¨ααα¨. Καθώς τα μωρά πειραματίζονται με τους ήχους αυτούς , οι γονείς παίρνουν ενεργό ρόλο και συμμετέχουν με το ¨μα μα μα¨ και το ¨μπα μπα μπα¨ δημιουργώντας ένα προσεκτικό παιχνίδι μίμησης με το παιδί τούς. Έτσι τα μπαμπαλίσματα μετά τους έξι μήνες αρχίζουν να συνδυάζονται με σύμφωνα χωρίς νόημα.
Μετά τον έβδομο μήνα το μωρό ψάχνει πιο σύνθετους διπλούς ήχους , παίζει και διαφοροποιεί τον τόνο της ομιλίας του , την ένταση και την ταχύτητα του.
Oι πρώτες λέξεις του
Οι πρώτες λέξεις κάνουν την εμφάνιση τους και αρχίζουν να παίρνουν νόημα όπως η ¨μαμά¨ και ο ¨μπαμπάς¨. Οι πρώτες δημοφιλείς λέξεις είναι συνήθως ουσιαστικά , μονοσύλλαβες η δισύλλαβες , αγαπημένα αντικείμενα για το μωρό και συνήθως κάτι η κάποιος που βλέπουν εκείνη τη στιγμή . Καθώς αυξάνονται οι λέξεις εμφανίζονται και τα πρώτα ρήματα δημιουργώντας τις πρώτες μικρές προτασούλες. Το επόμενο στάδιο είναι ο λόγος του παιδιού να εμπλουτιστεί με ρήματα , επίθετα και σιγά σιγά να αρχίσει να μοιάζει με αυτόν των ενηλίκων.
Ο ρυθμός που τα μωρά αναπτύσσουν τις γλωσσικές ικανότητες ποικίλουν , στους δέκα μήνες προφέρουν την πρώτη τους λέξη μαμα –μπαμπα , παππού και μέχρι το τέλος του πρώτου χρόνου χρησιμοποιούν τρείς λέξεις . Ακόμα , ένα παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί από 20 έως 50 λέξεις στους πρώτους 15 -18 μήνες και να φτάσει τις 100 έως 200 στο τέλος του δευτέρου χρόνου της ζωής του.
Τι λέει , πότε το λέει;
Υπάρχουν συγκεκριμένη αναπτυξιακά στάδια φωνολογικής εξέλιξης. Στο πρώτο στάδιο ένα παιδί σε ηλικία 2.6 -3.0 ετών θα πρέπει να έχει κατακτήσει και να χρησιμοποιεί λέξεις που να περιέχουν ήχους όπως : /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ , /κ ,/ γκ/ .Ενώ σε ηλικία 3.0 – 3.6 προστίθενται και νέοι ήχοι όπως : /ντ/ , /γ/ , /χ/ , /ν/ , /φ/ , /λ/ και έπονται όλοι οι υπόλοιποί ήχοι ανά χρονολογική ηλικία μέχρι και την ηλικία των 6 ετών όπου και ολοκληρώνεται η κατάκτηση τους.
Οι γονείς θα πρέπει να ενθαρρύνουν το παιδί τους να χρησιμοποιεί λέξεις με τις συγκεκριμένες φωνούλες. Μετά να εμπλουτίζουν σταδιακά το λεξιλόγιο τους καθώς μεγαλώνουν , χωρίς να το πιέζουν η να το διορθώνουν με αρνητικά σχόλια. Το παιδί δεν μπορεί να πει τη λέξη ¨ψάρι¨ η να την επαναλάβει σε ηλικία τριών όχι γιατί δεν θέλει αλλά γιατί δεν είναι φωνολογικά έτοιμο.
η φωνολογική ωρίμανση είναι η ικανότητα του εγκεφάλου που διαφέρει από παιδί σε παιδί. Υπάρχουν παιδιά που εκφέρουν όλα τα φωνήματα καθαρά από τη πρώτη φορά και αλλά τα οποία δυσκολεύονται και συχνά τα εκφέρουν λανθασμένα
Ποια είναι τα φυσιολογικά στάδια κατάκτησης φωνολογικής εξέλιξης;
| Στάδιο 1 (2.6-3.0) | /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ ,/κ/ , /γκ/ |
| Στάδιο 2 (3.0-3.6) | /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ ,/κ/ , /γκ/ , /χ/ , /γ/ , /β/ |
| Στάδιο 3 (3.6-4.00) | /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ ,/κ/ , /γκ/ , /χ/ , /γ/ , /β/ ,/φ/ , /σ/ , /ζ/ , /λ/ |
| Στάδιο 4 (4.0-4.6) | /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ ,/κ/ , /γκ/ , /χ/ , /γ/ , /β/ ,/φ/ , /σ/ , /ζ/ , /λ/ , /θ/ , /δ/ |
| Σταδιο 5 (4.6-5.0) | /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ ,/κ/ , /γκ/ , /χ/ , /γ/ , /β/ ,/φ/ , /σ/ , /ζ/ , /λ/ , /θ/ , /δ/ , /τσ/ , /τζ/ |
| Στάδιο 6 (5.0 -5.6) | /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ ,/κ/ , /γκ/ , /χ/ , /γ/ , /β/ ,/φ/ , /σ/ , /ζ/ , /λ/ , /θ/ , /δ/ , /τσ/ , /τζ/ |
| Σταδιο 7 (5.6-6.0) | /μ/ , /π/ , /μπα / , /τ/ ,/κ/ , /γκ/ , /χ/ , /γ/ , /β/ ,/φ/ , /σ/ , /ζ/ , /λ/ , /θ/ , /δ/ , /τσ/ , /τζ/ , /ρ/ . |
Ένα παιδί από τον πρώτο χρόνο της ζωής ήδη προφέρει τις πρώτες του λεξούλες . Οι ήχοι που παράγονται σε κάθε ηλικία είναι συγκεκριμένοι συμφώνα με τα φυσιολογικά στάδια της φωνολογικής εξέλιξης.
Ποια επιμέρους στάδια γλωσσικής ανάπτυξης θα πρέπει το παιδί να κατακτήσει;
Η ομιλία είναι τα φωνήματα , η προσωδία, ό τόνος ο ρυθμός που χρησιμοποιεί κάποιος για να γίνει καταληπτός . Ενώ ο λόγος είναι το περιεχόμενο και η δομή όσων λέμε. Ενα παιδί μπορεί να μιλάει συνεχώς με φυσιολογική ροή σωστό τόνο , όμως ο λόγος του να είναι ασυνάρτητος. Έτσι λοιπόν , για να ολοκληρωθεί η γλωσσική ανάπτυξη το παιδί θα πρέπει να κατακτήσει και τα επιμέρους στάδια της φωνολογίας , της συντακτικής και της σημασιολογικής ανάπτυξης.
Η φωνολογική ανάπτυξη ξεκινάει από τους πρώτους μήνες του μωρό με της έναρθρες κραυγές, με το βάβισμα στον 5ο -6ο μήνα και στο 12 μήνες με την παραγωγή της πρώτης λέξης. Η περίοδος αυτή ονομάζεται προγλωσσική περίοδος , το μωρό παράγει ήχους μέσω της μίμησης των ενηλίκων χωρίς όμως οι λέξεις να έχουν συντακτική η σημασιολογική σημασία. Στο 3ο έτος το φωνολογικό σύστημα έχει αναπτυχτεί αλλά δεν έχει ολοκληρωθεί.
Από το 3ο έτος έως και το 5ο έτος, παρατηρούμε εξέλιξη στην συντακτική ανάπτυξη. Οι λέξεις αρχίζουν να παίρνουν νόημα , υπάρχει καλή κατανόηση καθώς και καλή παραγωγή του λόγου. Τα παιδία σχηματίζουν ερωτήσεις και προτάσεις με αρνητικό περιεχόμενο.
Τέλος , από το 5ο έτος έως και την ηλικία των 8 περίπου, έχουμε την ολοκλήρωση της σημασιολογικής ανάπτυξης. Τα παιδιά έχουμε εμπλουτίσει το λεξιλόγιο τους και είναι ικανά να συσχετίζουν έννοιες και έχουμε δομημένες – ορθές προτάσεις.
Πως συμβάλουν οι γονείς στην ανάπτυξη του λόγου σε παιδιά ηλικίας 12 έως 18μήνων;
Η κατανόηση και η παραγωγή του λόγου εξελίσσονται κατά την αναπτυξιακή πορεία ενός παιδιού , όμως στην εξέλιξη της διαδικασία αυτής πολύ σημαντικό ρόλο παίζουν οι γονείς. Το παιδί παίρνει τα πρώτα του ερεθίσματα από το οικογενειακό περιβάλλον και μετέπειτα από το κοινωνικό περιβάλλον (παιδικό σταθμό , νηπιαγωγείο κ.τ.λ. )
Κατανόηση λόγου
Ένα παιδί για να μάθει να μιλάει την γλώσσα θα πρέπει αρχικά να ακούσει την γλώσσα , να την επεξεργαστεί- κατανοήσει και στο τέλος να την παράγει. Η κατανόηση του λόγου προηγείται την παράγωγη έτσι ένα παιδί καταλαβαίνει περισσότερα από όσα μπορεί να πει. Το μωρό από τους πρώτους μήνες της ζωής του , μαθαίνει τον συμβολικό λόγο μέσω της μίμησης , αρχίζει να συνδέει δηλαδή νοήματα με λεκτικά στοιχεία. Όταν φεύγει κάποιος από το σπίτι κουνάμε το χέρι μας και λέμε ‘γεια σου’. Το μωρό μιμείται την κίνηση του χεριού και κατανοεί πως λέμε ‘γεια σου’ σε κάποιον που φεύγει ή ακόμα το παιδί μαθαίνει συμβολικά την έννοια φαγητού λέμε στο παιδί ‘έλα να δώσουμε στην κούκλα να φάει’. Ακόμα στους 9 μήνες κατανοεί πως η λέξη ‘όχι’ έχει αρνητική σημασία κτλ . Είναι πολύ σημαντικό το μωρό να κατανοεί και να μαθαίνει έννοιες , διότι αν ένα παιδί δεν αναπτύξει φυσιολογικά την ικανότητα της κατανόησης είναι πολύ πιθανόν να επηρεάσει την ανάπτυξη του λόγου του. Δηλαδή αν εμείς λέμε στο παιδί ‘τώρα θα φάμε μπανάνα ‘ και αυτό δεν έχει συνδυάσει τη λέξη ‘θα φάμε ‘ με την έννοια της σίτισης , ίσως απλά να επαναλάβει τη λέξη – πρόταση σαν ηχολαλία.
Εκφορά λόγου
Πριν από την ηλικία του ενός έτους το μωρό ξεκινάει να βγάζει τις πρώτες κραυγούλες και σιγά σιγά να παράγει τα λεγόμενα μπαμπαλίσματα. Αυτό δημιουργεί μια απίστευτη χαρά στους γονείς , οι οποίοι αρχίζουν ένα μοναδικό παιχνίδι με το μωρό τους συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη τους.
Αρχικά έχουμε το στάδιο της μίμησης . Οι γονείς επαναλαμβάνουν τις φράσεις του παιδιού, έτσι ώστε να προκαλέσουν μία απάντηση από το παιδί και το αντίστροφο. Όταν το παιδί λέει πχ ‘άπα ‘ και η μαμά λέει ‘απα;’ Το μωρό παίρνει ευχαρίστηση και έχει το κίνητρο να συνεχίσει να μιλάει για να περιμένει μια νέα αντίδραση . Σε αυτό το σημείο το μωρό μαθαίνει πώς να επικοινωνήσει και πως για να ενταχθεί σε μία ομάδα πρέπει να μιλήσει.
Έχουμε το στάδιο της αντήχησης . Όταν το παιδί λέει μία πρόταση και ένα μέρος αυτής δεν είναι κατανοητό , τότε ο γονιός επαναλαμβάνει την πρόταση και αντικαθιστά το μέρος της πρότασης που δεν είναι κατανοητό. Πχ. λέει το παιδί ‘ α μπαμπα;’ Τότε η μαμά λέει ‘που είναι ο μπαμπας;’ Στο στάδιο αυτό το παιδί πειραματίζεται και ο γονιός το βοηθάει να πει σωστά αυτά που θέλει.
Τέλος έχουμε το στάδιο της επέκτασης . Ο γονιός επεκτείνει το λόγο του παιδιού. Αυτό το στάδιο παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του λεξιλογίου του παιδιού καθώς και στον τρόπο έκφρασης του. Π.χ λέει το παιδί μπανάνα ΄ και λέει η μαμά ‘θα φάμε μπανάνα ‘.
Φαίνεται πως καθώς το παιδί ξεκινάει να αυξάνει το μήκος της πρότασης του , οι γονείς μιμούνται και επεκτείνουν τις προτάσεις των παιδιών τους όλο και λιγότερο και η επικοινωνία μεταξύ τους γίνεται όλο και πιο ευχάριστη και δομημένη.
Τι πρέπει να κάνω να βοηθήσω το μωρό στην ανάπτυξη του λόγου;
• Μιλάτε αργά , εξηγώντας κάθε φορά τι κάνετε « τώρα θα διαβάσουμε παραμύθι ».
• Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε μωρουδίστικες εκφράσεις όπως « μαμ » , « ντουντού ». Το μωρό μπορεί να καταλάβει εξίσου καλά τις αντίστοιχες λέξεις « φαγητό » , « αυτοκίνητο ».
• Βοηθήστε την ανάπτυξη του με βιβλία και παιχνίδια από τους πρώτους μήνες τις ζωής του παιδιού.
• Μιλήστε στο παιδί με φυσιολογικό τρόπο , ώστε ν’ ακούει την ορθή παραγωγή των λέξεων.
• Δείξτε ότι καταλαβαίνεται τι θέλει και φροντίστε να εξηγείται κάθε του κίνηση.
• Αν δείχνει την μπανάνα , ρωτήστε τον « θέλεις να φας ;, πάρε την μπανάνα ».
• Κάντε ερωτήσεις στο παιδί σας. Ενθαρρύνεται τον διάλογο μεταξύ σας , ακόμα και αν δεν καταλαβαίνει τι του λέτε .
• Χρησιμοποιείστε παιχνίδια με ήχους και τραγούδια . Τα μώρα μαθαίνουν ευκολότερα τους ήχους με τραγούδια παρά μεμονωμένες λέξεις.
• Επαινείτε το παιδί σας σε κάθε λεκτική προσπάθεια. Έτσι δεν θα χάσει την αυτοπεποίθηση του και θα προσπαθήσει περισσότερο.
• Επικοινωνήστε με το παιδί σαν να είναι μεγάλος και δώστε του την ευκαιρία να μεταφέρει μηνύματα « φώναξε την γιαγιά να έρθει εδώ»
Πηγή:mandou.gr
