Όσοι έχουμε περάσει από το ελληνικό σύστημα παιδείας θυμόμαστε ακόμα την αγωνία μας κάθε φορά που η δασκάλα μας σήκωνε στον πίνακα για να παπαγαλίσουμε την ιστορία. Μία κατάσταση που έγινε ακόμα πιο έντονη στο γυμνάσιο και το λύκειο, ενώ, λίγο πριν τις πανελλήνιες, η ύλη που χρειάστηκε να αποστηθίσουμε ισοδυναμούσε με ολόκληρα βιβλία.
Βιβλία τα οποία έπρεπε να μάθουμε απ’ έξω χωρίς να ξεχνάμε ούτε ένα «και». Το αν καταλαβαίναμε σε βάθος όλα αυτά που συνέβησαν στον κόσμο ανά τους αιώνες ή το πώς λειτουργούν οι χημικές αντιδράσεις που αραδιάζονταν στις ατέλειωτες σελίδες, δεν είχε καμία σημασία. Ο παράγοντας που μας έβαλε στα ελληνικά πανεπιστήμια ήταν ένας και, δυστυχώς, είναι ακόμα ο ίδιος: το πόσο καλοί ήμασταν στην παπαγαλία.
Ο σκοπός του σχολείου δεν θα έπρεπε να είναι η παπαγαλία
Ωστόσο, όσο κι αν αυτό ακούγεται ονειροπόλο ή εκτός πραγματικότητας, ο σκοπός της παιδείας δεν είναι η παπαγαλία αλλά να πείσει τους μικρούς μαθητές πως η γνώση είναι το μόνο φωτεινό παράθυρο προς τον έξω κόσμο. Η ουσία της εκπαίδευσης θα έπρεπε να βρίσκεται στην καλλιέργεια της κριτικής μας σκέψης, στην αγάπη μας για τη γνώση και τα βιβλία και στην ενθάρρυνση των παιδιών να μαθαίνουν όχι γιατί πρέπει, αλλά επειδή το θέλουν.
Η παπαγαλία κατακρεουργεί την κριτική ικανότητα των παιδιών…
Σε μία πρόσφατη συζήτηση που είχα με έναν καθηγητή πανεπιστημίου, μου επισήμανε πως οι πρωτοετείς φοιτητές δυσκολεύονται να διαβάσουν τα βιβλία που τους δίνονται. Η αντιληπτική τους ικανότητα βρίσκεται σε πολύ πρώιμα στάδια, ενώ αδυνατούν να συνδυάσουν όλες τις πληροφορίες και να καταλήξουν στο δικό τους συμπέρασμα. Αναζητούν εναγωνίως μια μασημένη τροφή για να την αποστηθίσουν και συχνά δείχνουν απογοητευμένοι – έως και απελπισμένοι – όταν δεν την βρίσκουν. Είναι σημαντικό να επισημάνω πως, ο συγκεκριμένος καθηγητής, εκτός από το ότι είναι ένα εξαιρετικά ελεύθερο και κοφτερό μυαλό, βρίσκεται λίγο πριν τη σύνταξη και το παράπονό του είναι πως οι κάθε νέα γενιά είναι λίγο πιο άβουλη από την προηγούμενη.
… και συμβάλλει στην διαμόρφωση αδιάφορων πολιτών
Δυστυχώς, οι νεότερες γενιές, και συμπεριλαμβάνω και την δική μας σε αυτές, δεν ασχολούνται με τα κοινά. Η πολιτική ως έννοια τους είναι αδιάφορη ενώ, την ίδια στιγμή, περιμένουν από τους κρατικούς μηχανισμούς να λύσουν όλα τους προβλήματα χωρίς οι ίδιοι να παίρνουν καμία απολύτως πρωτοβουλία. Βέβαια, η απαξίωση της πολιτικής σκηνής είναι ένα διαφορετικό και πονεμένο θέμα το οποίο οφείλεται κατά πολύ σε άλλους παράγοντες. Ωστόσο, η συμμετοχή στα κοινά, η δραστηριοποίηση μας σε θέματα που αφορούν την ποιότητα της ζωής μας, η ικανότητα να κρίνουμε εκείνους που αποφασίζουν για εμάς ή η προσπάθειά μας να συνδέσουμε τα κομμάτια του παζλ για να δούμε την μεγάλη εικόνα, είναι κυρίως θέμα παιδείας. Μίας παιδείας που στη χώρα μας μοιάζει να βρίσκεται σε μόνιμο λήθαργο.
Παπαγαλία VS πραγματική γνώση
Καλώς ή κακώς, η παιδεία δεν αφορά μόνο τις επιδόσεις μας στο σχολείο ή την προσωπική μας επαγγελματική αποκατάσταση. Όταν βλέπεις το δάσος, συνειδητοποιείς πως ο τρόπος με τον οποίο θα κερδίσει κανείς τον επιούσιο είναι μόνο το δέντρο. Το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε δεν είναι η παραγωγή εξιδεικευμένων ρομπότ που θα τα ρίξουμε στο στίβο της αγοράς προσδοκώντας περισσότερα χρήματα. Ή τουλάχιστον, δεν είναι μόνο αυτό. Το σημαντικότερο όλων είναι η δημιουργία υπεύθυνων και δίκαιων πολιτών που θα αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα, θα ξεχωρίζουν το αληθινό απ’ το ψεύτικο και θα μπορούν να διεκδικούν έναν καλύτερο κόσμο για όλους και όλα αυτά κερδίζονται με τη γνώση – την ουσιαστική, αληθινή και πραγματική γνώση!
Η γνώση κερδίζει στα σημεία…
Η γνώση, οι ανοιχτοί ορίζοντες και η ελεύθερη σκέψη είναι ο μόνος δρόμος για τον σεβασμό και την καλοσύνη. Ένα παιδί που έχει εμβαθύνει και εμπεδώσει την παγκόσμια ιστορία, για παράδειγμα, αντιλαμβάνεται πώς το μίσος ή ο φανατισμός γίνονται χειριστικό όπλο στα χέρια των ισχυρών. Συνειδητοποιεί γρήγορα πως η βία φέρνει μόνο βία ή ότι η κινητήριος δύναμη του κόσμου μέχρι τώρα ήταν ο πλούτος. Κι αυτά είναι ελάχιστα, μόνο, παραδείγματα που όμως η συνειδητοποίηση και η αλλαγή τους μπορούν να αλλάξουν τον ρου της ιστορίας.
Και αν αλλάξει η ιστορία, την οποία γράφουμε όλοι μαζί, μία όμορφη πολιτεία, σαν αυτή του Πλάτωνα ας πούμε, ίσως πάψει να μοιάζει με ουτοπία και γίνει η καθημερινότητά μας.
