Η γυναίκα, έπειτα από την κύηση χρειάζεται ένα διάστημα ώστε να επανέλθει και πάλι στην προ του τοκετού κατάσταση. Ο σαραντισμός είναι μια πανάρχαια λειτουργική πράξη της εκκλησίας μας.
Γίνεται σήμερα ως προτύπωση της Υπαπαντής του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και οι γυναίκες συμβολίζουν την Παναγία, η οποία έφερε στις αγκάλες της τον Υιόν της και τον πρόσφερε στον ναό ως θυσίαν «ευπρόσδεκτη».
Κατά το πρότυπο της Παναγίας, λοιπόν, η μητέρα έπειτα από σαράντα ημέρες πηγαίνει το βρέφος στο ναό για δυο λόγους. Πρώτον, για να εισάγει το βρέφος στο ναό, ώστε αυτό να μπορεί στη συνέχεια να βαπτισθεί και να συμμετάσχει στην εν Χριστώ λατρευτική ζωή, και δεύτερον για να καθαρισθεί και αυτή “από πάσης αμαρτίας και από παντός ρύπου…ίνα αξιωθεί ακατακρίτως μετασχείν των αγίων Μυστηρίων”. Με αυτό τον τρόπο εισέρεται στην κανονική εκκλησιαστική ζωή , που λόγω της γέννας στερήθηκε για σαράντα ημέρες.
Όλα αυτά γίνονται προς μίμηση του σαραντισμού του Κυρίου.
Η ακολουθία του σαραντισμού
Να αναφέρουμε ότι η Εκκλησία μας έχει κάποιες συγκεκριμένες ευχές περί της γέννας ενός παιδιού. Αυτές είναι: την πρώτη ημέρα, την όγδοη ημέρα (ονοματοδοσία του παιδιού), και την τεσσαρακοστή ημέρα.
Ευχή για μισό σαραντισμό ΔΕΝ υπάρχει, αλλά όπως θα δούμε στην συνέχεια δεν χρειάζεται, και το αναφέρουμε αυτό διότι συνήθως οι μητέρες ζητούν μισό σαραντισμό για να μπορούνε να βγουν από το σπίτι τους.
Η ακολουθία λοιπόν του σαραντισμού αποτελείται από τέσσερις ευχές. Θέμα και των τεσσάρων ευχών είναι η προσαγωγή του βρέφους στο ναό κατά το πρότυπο του Κυρίου (σύμφωνα με τις διατάξεις του Μωσαϊκού νόμου). Οι ευχές αποτελούν ευλογίες του βρέφους και δεήσεις υπέρ αυτού, που κατά «μίμησιν» του Κυρίου προσάγεται στο ναό και αφιερούται στο Θεό. Αυτός είναι και ο εμφανείς σκοπός της ακολουθίας. Το παιδί εισέρχεται στην εκκλησία και αυτό σαραντίζει και όχι η μητέρα του. Η μητέρα συνοδεύει το βρέφος και ευλογείται μαζί με αυτό.
Εδώ να τονίσουμε πως η ευχή αναφέρει και τους δύο γονείς και είναι λάθος να παρουσιάζεται μόνο η μητέρα. Μαζί έχουν γίνει συνδημιουργοί του Θεού. Έφεραν μία νέα ζωή στον κόσμο. Δεν είναι, ούτε αμαρτωλοί, ούτε ακάθαρτοι για την πράξη τους αυτή. Αυτά είναι Εβραϊκά κατάλοιπα και αντιλήψεις, που δεν έχουν, πιστεύω, θέση στην Εκκλησία της χάριτος του Χριστού. Η γυναίκα δεν είναι τιμωρημένη να παραμείνει στο σπίτι και εκτός Εκκλησίας, επειδή έφερε στον κόσμο μία νέα ύπαρξη.
Πολύ απλά, υπάρχει ανάγκη μετά από τον τοκετό, να επανέλθει το σώμα εις την «προτέραν κατάστασιν», να επουλωθούν οι σπλαχνικές ενοχλήσεις, αλλά και να βρίσκεται η μητέρα συνεχώς με το βρέφος. Για τον λόγο αυτό η αγία και φιλεύσπλαχνος Εκκλησία, κατά κάποιο τρόπο παρέχει μία άδεια, μία ευλογία στη λεχώνα γυναίκα, να παραμείνει σπίτι της χωρίς να την αναγκάζει να εκκλησιάζεται για το εύλογο διάστημα των σαράντα ημερών. Με τον σαραντισμό του παιδιού, καλείται και αυτή όπως: «ἀξιωθεῖσα εἰσελθεῖν ἐν τῷ Ἁγίω ναῶ, δοξάσει σὺν ἡμίν, τὸ πανάγιον ὄνομά σου…».
Ο συμβολισμός στο τέλος της ακολουθίας
Στο τέλος της ακολουθίας ο ιερέας αποθέτει το βρέφος μπρος στη Ωραία Πύλη, απ΄όπου το παραλαμβάνει η μητέρα, αφού προσκυνήσει την εικόνα του Κυρίου. Είναι μια συμβολική πράξη που δείχνει ότι το παραλαμβάνει από τα χέρια του Θεού.
Εάν οι γονείς κατανοήσουν και πιστέψουν ότι τα παιδιά τους είναι πρωτίστως παιδιά του Θεό, πολλά προβλήματα θα προλαμβάνονταν κατά την ανατροφή τους και πολλές αγωνίες σε κάθε ασθένεια ή ατύχημά τους.
Το νόημα της ακολουθίας
Ο σκοπός και το νόημα της ακολουθίας του σαραντισμού είναι:
- Δοξολογία για τη γέννηση ενός νέου ανθρώπου, που έγινε κατά τρόπο θαυμαστό και ακατανόητο για την ανθρώπινη διάρκεια.
- Ευγνωμοσύνη για τη διάσωση της μητέρας, γιατί είναι πολλόι οι κίνδυνοι που διατρέχει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του τοκετού.
- Αίτηση για κάθαρση της μητέρας από τον “ρύπο”, την ακαθαρσία του σώματος (σπλαχνικές ενοχλήσεις) και τον σπίλο της ψυχής (δηλ. την υπερηφάνεια , επειδή έφερε έναν νέο άνθρωπο στον κόσμο.
- Αίσθημα αδυναμίας διαπλάσεως της ψυχής του παιδιού και ανάθεσή του στο Θεό για να το ευλογήσει, να το αγιάσει, να το συνετίσει, να το σωφρονίσει και να το καλοφρονίσει.
Δεισιδαιμονίες που σχετίζονται με τον σαραντισμό
Εδώ θα πρέπει να αναφερθούμε και σε κάποιες δεισιδαιμονίες, που δυστυχώς επικρατούν σε κάποιες περιοχές της Κύπρου και καλό θα ήταν να εκλείψουν.
Πρόκειται για κάποια «φυλακτά», που βλέπουμε να συνοδεύουν το βρέφος, ακόμα και όταν προσφέρεται στην Εκκλησία για τον σαραντισμό.
Οι ματόπετρες, τα πέταλα, η ένδυση με ανάποδα ρουχαλάκια, για να προστατευτεί τάχα το βρέφος από το κακό, είναι άσχημες συνήθειες, βαθιά όμως ριζωμένες στη συνείδηση του λαού.
Τα φαινόμενα αυτά δείχνουν περισσότερο αμάθεια και δυσπιστία. Καλό είναι οι γονείς να συμβουλεύονται τους πνευματικούς τους για τέτοια θέματα και να εμπιστεύονται τον Χριστό, την Παναγία και τους Αγίους της Εκκλησίας και όχι σε “μαγικά”αντικείμενα που παραπέμπουν σε παγανιστικές μεθόδους άλλων εποχών
Σημαντική επισήμανση
Η Εκκλησία ως μάνα πρόβαλε τον “εγκλεισμό” της λεχώνας για σαράντα ημέρες στο σπίτι για πρακτικούς λόγους και όχι εκκλησιαστικούς ή θεολογικούς.
Ειδικά τα παλαιότερα χρόνια υπήρχε το φαινόμενο να τίκτει η γυναίκα και μετά από μερικές ημέρες ο άνδρας να την καλεί να έρθει να δουλέψει στο χωράφι ή να κάνει βαριές εργασίες σε εξωτερικούς χώρους. Καταλαβαίνουμε ότι η λεχώνα όχι μόνο κινδύνευε από μολύνσεις και κόπωση αλλά απομακρυνόταν και από το νεογέννητο, άφηνε τον θηλασμό, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα υγείας και στην μητέρα αλλά και στο παιδί. Έτσι λοιπόν, οι ιερείς βλέποντας τον κίνδυνο που παραμόνευε για την λεχώνα και το νεογέννητο φτάνανε στο σημείο και παρουσίαζαν ως «εντολή-νόμο του Θεού» την παραμονή για σαράντα ημέρες μέσα στο σπίτι ώστε να προφυλάξουν την οικογένεια από τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η πρόωρη έξοδος της μητέρας από το σπίτι για δουλειά.
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι ο σαραντισμός έχει να κάνει με τον εκκλησιασμό και όχι με τον “εγκλεισμό” στο σπίτι.
Από τα παραπάνω διαπιστώνουμε ότι η Εκκλησία καθόρισε να παραμένει η λεχώνα σαράντα ημέρες στο σπίτι της ώστε να δυναμώσει η ίδια, για να αποφύγει τις μολύνσεις των μικροβίων, αλλά και την προσβολή της από τη βασκανία του κόσμου.
Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι ο πνευματικός της θα την απαγορεύσει να πάει στο γιατρό, εάν χρειαστεί, ή να μετακινηθεί στο εξοχικό της για να αποφύγει τον καύσωνα της πόλης ή και να πάει και στο μπακάλη, εάν δεν υπάρχει άλλη λύση.
Οι πρώτες σαράντα ημέρες είναι σημαντικές για να εδραιωθεί η γαλουχία και να επιτύχει ο θηλασμός, για αυτό και είναι ανάγκη η μητέρα με το βρέφος να βρίσκονται συνεχώς μαζί. Αυτός είναι ένας ακόμα λόγος για να μείνει η μητέρα με το βρέφος στο σπίτι για αυτές τις ημέρες και να αφοσιωθεί στη φροντίδα του και στο θηλασμό.
