Πολυβιταμίνες για παιδιά: τις έχουν πράγματι ανάγκη;

Η συζήτηση για τις παιδικές πολυβιταμίνες βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος γονέων αλλά και επιστημόνων υγείας. Υπάρχει λόγος τελικά;

Η υγιής ανάπτυξη ενός παιδιού απαιτεί την επάρκεια της διατροφής του σε όλα τα απαραίτητα συστατικά όπως οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία.

Τα περισσότερα παιδιά φαίνεται να προσλαμβάνουν ικανοποιητικά ποσά θρεπτικών συστατικών από μία ισορροπημένη διατροφή, αλλά υπάρχουν συγκεκριμένες περιστάσεις στις οποίες απαιτείται η συμπλήρωση κάποιων βιταμινών ή ιχνοστοιχείων.

Τι χρειάζεται διατροφικά ένα παιδί;

Ένα παιδί ηλικίας 2-8 ετών χρειάζεται κατά μέσο όρο 1,000-1,400 θερμίδες καθημερινά, ποσό που μπορεί να φτάσει και τις 2,000 ανάλογα με το επίπεδο φυσικής δραστηριότητας. Τα μεγαλύτερα παιδιά έχουν υψηλότερες ενεργειακές ανάγκες.

Εκτός από την ενέργεια, τους υδατάνθρακες, τις πρωτεΐνες και τα λιπαρά οξέα, η διατροφή ενός παιδιού είναι απαραίτητο να είναι επαρκής και σε συγκεκριμένα μικροθρεπτικά συστατικά.

Κάποια από αυτά είναι το πολυσυζητημένο ασβέστιο, ο σίδηρος, οι βιταμίνες Α, C, D και B12. Τα παιδιά και οι ενήλικες χρειάζονται μεν τα ίδια θρεπτικά συστατικά ποιοτικά αλλά σε διαφορετικές ποσότητες και με διαφορετικές προτεραιότητες, καθώς οι ανάγκες μεταβάλλονται στα διάφορα στάδια της ζωής.

Για παράδειγμα, η διαμόρφωση ενός ανθεκτικού σκελετικού ιστού απαιτεί την πρόσληψη ασβεστίου και βιταμίνης D, ενώ για την ανάπτυξη του μικρού εγκεφάλου κρίνονται απαραίτητα ανάμεσα σε άλλα ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος, το φυλλικό οξύ, η χολίνη και η βιταμίνη Β12.

Χρειάζονται όμως τα παιδιά συμπληρώματα διατροφής;

Τα παιδιά που ακολουθούν ένα ισορροπημένο διατροφικό μοτίβο, που περιλαμβάνει τρόφιμα από όλες τις ομάδες και σε επαρκείς ποσότητες, θεωρείται πως γενικά δε χρειάζονται συμπληρώματα διατροφής.

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις στις οποίες η συμπλήρωση της διατροφής με κάποια συστατικά είναι απαραίτητη.

1. Τα παιδιά και οι έφηβοι που ακολουθούν μία χορτοφαγική δίαιτα

Το ποσοστό των νέων γονέων που αποφασίζουν να μεγαλώσουν τα παιδιά τους με τις αρχές μιας διατροφής που βασίζεται σε φυτικής προέλευσης προϊόντα πληθαίνει ολοένα και περισσότερο. Σε αυτή την περίπτωση το ασβέστιο, ο σίδηρος, ο ψευδάργυρος και οι βιταμίνες B12 και D είναι τα συστατικά στα οποία πρέπει να δοθεί προσοχή. Όταν οι γονείς φροντίζουν για την ποικιλία στη διατροφή του παιδιού, ενσωματώνοντας πολλές διαφορετικές φυτικές τροφές ή εμπλουτισμένα τρόφιμα, μειώνονται οι πιθανότητες ανεπάρκειας, αλλά ο προληπτικός έλεγχος του επιπέδου των συστατικών αυτών είναι αναγκαίος.

2. Τα παιδιά και οι έφηβοι που χαρακτηρίζονται από μια κατάσταση που επηρεάζει την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, όπως η κοιλιοκάκη ή το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου

Οι παθήσεις που σχετίζονται με το έντερο συχνά οδηγούν σε σοβαρά σύνδρομα δυσαπορρόφησης, καθώς πλήττεται η επιφάνεια των λαχνών του εντέρου όπου λαμβάνει χώρα η απορρόφηση πολλών μικροθρεπτικών συστατικών. Τα παιδιά που έχουν υποστεί κάποια χειρουργική επέμβαση με αντίκτυπο στο γαστρεντερικό σύστημα είναι επίσης πιθανό να εμφανίσουν μειωμένη απορρόφηση σε κάποιο συστατικό.

Ένα άλλο παράδειγμα αποτελεί η ασθένεια της κυστικής ίνωσης, η οποία εμποδίζει την απορρόφηση του λίπους, και συνεπώς και τις λιποδιαλυτές βιταμίνες A, D, E και K.

Είναι σημαντικό στις περιπτώσεις αυτές οι γονείς να ελέγχουν τακτικά τα επίπεδα των μικροθρεπτικών συστατικών των παιδιών, με τη συμβουλή του γιατρού και του διαιτολόγου, ώστε σε περίπτωση ανεπάρκειας να επιλεχθεί σωστά το συμπλήρωμα και η δόση αυτού. 

3. Τα παιδιά που είναι εξαιρετικά «κακόφαγα» και δεν καταναλώνουν ποικιλία τροφών.

Έχει φανεί πως αυτά τα παιδιά συχνά εμφανίζουν ανεπάρκειες σε σίδηρο και ψευδάργυρο. Καθώς η σιδηροπενική αναιμία αποτελεί μία συνήθη κατάσταση στην παιδική ηλικία εξ’ αιτίας και του γοργού ρυθμού ανάπτυξης, είναι καλό να ελέγχονται οι αποθήκες του σιδήρου στο αίμα, με την εξέταση της φερριτίνης.

Το Υπουργείο Υγείας στο Ηνωμένο Βασίλειο (NHS) προτείνει τη λήψη συμπληρώματος για τη βιταμίνη Α, C και D καθημερινά, σε παιδιά 6 μηνών έως 5 ετών.

Από την άλλη, είναι καλό να έχουμε στο μυαλό μας πως πολλά από τα τρόφιμα που απευθύνονται στα παιδιά, και που συνήθως αυτά καταναλώνουν εύκολα όπως τα δημητριακά πρωινού και το ψωμί του τοστ, είναι εμπλουτισμένα με ασβέστιο, σίδηρο και βιταμίνη D.

Η λήψη πολυβιταμινών πρέπει να λαμβάνεται μόνο με καθοδήγηση του παιδιάτρου, και με συχνή παρακολούθηση των αιματολογικών εξετάσεων του παιδιού.

4. Τα έφηβα κορίτσια με έμμηνο ρύση

Η καθημερινή συμπλήρωση της διατροφής με σίδηρο προτείνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σύμφωνα με τις οδηγίες του 2016, σε εμμηνορυσιακές γυναίκες αλλά και έφηβες που εμφανίζουν σιδηροπενική αναιμία, ή κινδυνεύουν να εμφανίσουν εξ’ αιτίας της διατροφής τους ή άλλων παραγόντων.

Η οδηγία αναφέρει για ημερήσια συμπλήρωση 30-60 mg στοιχειακού σιδήρου για 3 συνεχόμενους μήνες το χρόνο σε καταστάσεις όπου η σιδηροπενική αναιμία εμφανίζεται συχνά.

Ο Παγκόσμιος οργανισμός υγείας έχει εκδώσει οδηγίες για τη συμπληρωματική χορήγηση σιδήρου και στα παιδιά και βρέφη, σε περιοχές όπου η σιδηροπενική αναιμία έχει επιπολασμό πάνω από 40%. Η δοσολογία κυμαίνεται από 10 έως 60 mg στοιχειακού σιδήρου ανάλογα με την ηλικία και αφορά καθημερινή χορήγηση για 3 συνεχόμενους μήνες το χρόνο.

5. Τα παιδιά και οι έφηβοι που εμφανίζουν ποικιλία από τροφικές αλλεργίες

Στις περιπτώσεις που το παιδί είναι αλλεργικό σε πολλά τρόφιμα, και αυτό το γεγονός περιορίζει αισθητά τις διατροφικές του επιλογές, τότε είναι γόνιμο να συζητηθεί με τον παιδίατρο και το διαιτολόγο η πιθανότητα ανεπάρκειας και να ελεγχθούν τα θρεπτικά συστατικά κατά περίπτωση.

6. Εφηβεία

Η περίοδος της εφηβείας διακατέχει σημαντικό ρόλο στην ολοκλήρωση της ανάπτυξης του ανθρώπου, και η επάρκεια σε θρεπτικά συστατικά είναι επίσης πολύ σημαντική. Το ινστιτούτο Linus Pauling συστήνει οι έφηβοι να λαμβάνουν μία πολυβιταμίνη που να περιέχει το 100% της ημερήσιας πρόσληψης των θρεπτικών συστατικών, χωρίς αυτό να προωθεί μία λιγότερο ποικίλη και πλούσια σε θρέψη διατροφική συμπεριφορά.

Έχει σημασία να αναφερθεί πως κατά την περίοδο της εφηβείας πολλά κορίτσια αλλά και αγόρια εκδηλώνουν διατροφικές διαταραχές, σε οποιαδήποτε μορφή τους.

Στις περιπτώσεις αυτές, και σε συνεργασία με τον παιδίατρο και το διαιτολόγο, όταν η διατροφή δε φαίνεται να είναι επαρκής ή όταν εφαρμόζονται αντισταθμιστικές ενέργειες (πχ έμετος), ίσως χρειάζεται να χορηγηθεί συμπλήρωμα βιταμινών και μετάλλων.

7. Νεαροί αθλητές

Είναι επίσης σύνηθες να λαμβάνεται συμπλήρωμα διατροφής από εφήβους με αυξημένη αθλητική δραστηριότητα.

Οι νεαροί αθλητές δηλώνουν πως λαμβάνουν συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείων γιατί όπως λένε παρατηρούν οτι αυξάνονται τα επίπεδα ενέργειάς τους.

Η Αμερικάνικη Ένωση Διαιτολόγων έχει αναφέρει πως μία ισορροπημένη διατροφή που παρέχει το σωστό ποσό θερμίδων στον νεαρό αθλητή μπορεί να είναι επαρκής για να ληφθούν όλα τα θρεπτικά συστατικά. Υπάρχουν βέβαια αρκετοί λόγοι για τους οποίους ένας νεαρός αθλητής μπορεί να μην καταφέρει να προσλάβει μέσα από την τροφή του το πλήρες ποσό που χρειάζεται για κάποια συστατικά, και να χρειάζεται να συμπληρώσει με κάποιο σκεύασμα. Οι πολυβιταμίνες αποτελούν ένα από τα πιο συνήθη συμπληρώματα, ανάμεσα στο συμπλήρωμα σιδήρου, πρωτεϊνών και βιταμίνης C.

Σχετικό άρθρο: Διατροφή για νέους αθλητές

Γενικότερα, η τροφή αποτελεί τη βέλτιστη πηγή των μικροθρεπτικών συστατικών, και η ποιότητα της δεν θα πρέπει να υποκαθίσταται από συμπληρώματα. Υπάρχουν ωστόσο περιπτώσεις που χρειάζεται να συμπληρωθεί η διατροφή, και σε αυτές τα σκευάσματα θα πρέπει να λαμβάνονται προσεκτικά και πάντα με τη συμβουλή και καθοδήγηση του παιδιάτρου.

Βιβλιογραφία 

• Amit M. Vegetarian diets in children and adolescents. Paediatr Child Health. 2010;15(5):303–314.
• Gaskin, K J, Nutritional care in children with cystic fibrosis: are our patients becoming better?, European Journal Of Clinical Nutrition, 2013/03/06/online, 67, 558, Macmillan Publishers Limited, https://doi.org/10.1038/ejcn.2013.20
• Guevara Pacheco, Gladys & Chavez Cortes, Eduardo & Castillo-Durán, Carlos. (2014). Micronutrient deficiencies and celiac disease in Pediatrics. Archivos argentinos de pediatría. 112. 457-63. 10.1590/S0325-00752014000500012.
• Levin, A.D., Wadhera, V., Leach, S.T. et al. Dig Dis Sci (2011) 56: 830. https://doi.org/10.1007/s10620-010-1544-3
• World Health Organization, Daily iron supplementation in adult women and adolescent girls | 2016 Guideline, ISBN: 978 92 4 151019 6, available on: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/204761/9789241510196_eng.pdf;jsessionid=EC351CDE31AB71D45A7834DD1B1DA08A?sequence=1
• Daily iron supplementation for improving iron status and health among menstruating women (Protocol). Cochrane Database of Systematic Reviews 2012, Issue 4. Art. No.: CD009747. DOI: 10.1002/14651858.CD009747.
• Iron supplementation benefits physical performance in women of reproductive age: a systematic review and meta-analysis. J Nutr. 2014 Jun;144(6):906-14. doi: 10.3945/jn.113.189589.
• Effect of daily iron supplementation on health in children aged 4–23 months: a systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Lancet Glob Health. 2013;1(2):e77–86. doi:10.1016/S2214-109X(13)70046-9.
• Effects of daily iron supplementation in 2- to 5-year-old children: systematic review and meta-analysis. Pediatrics. 2013;131(4):739–53. doi:10.1542/peds.2012-2256.
• Effects of daily iron supplementation in primary-school-aged children: systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. CMAJ. 2013;185(17):E791–802. doi:10.1503/cmaj.130628.
• World Health Organization, Daily iron supplementation in infants and children 2016 Guideline, available on: https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/204712/9789241549523_eng.pdf?sequence=1
• Vitamins for children, NHS, last reviewed 01/02/2018, available on: https://www.nhs.uk/conditions/pregnancy-and-baby/vitamins-for-children/#
• Taylor CM, Northstone K, Wernimont SM, Emmett PM. Macro- and micronutrient intakes in picky eaters: a cause for concern?. Am J Clin Nutr. 2016;104(6):1647–1656. doi:10.3945/ajcn.116.137356
• Should I give multivitamins to my preschoolers?, Mayo Clinic
• Micronutrient Requirements of Adolescents Ages 14 to 18 Years, Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute, Oregon State University, written in 2012 and updated in 2019, available on: https://lpi.oregonstate.edu/mic/life-stages/adolescents
• McDowall JA. Supplement use by Young Athletes. J Sports Sci Med. 2007;6(3):337–342. Published 2007 Sep 1.
• Ans Eilander, Tarun Gera, Harshpal S Sachdev, Catherine Transler, Henk CM van der Knaap, Frans J Kok, Saskia JM Osendarp, Multiple micronutrient supplementation for improving cognitive performance in children: systematic review of randomized controlled trials, The American Journal of Clinical Nutrition, Volume 91, Issue 1, January 2010, Pages 115–130, https://doi.org/10.3945/ajcn.2009.28376
• Maureen M. Black, Micronutrient Deficiencies and Cognitive Functioning, The Journal of Nutrition, Volume 133, Issue 11, November 2003, Pages 3927S–3931S, https://doi.org/10.1093/jn/133.11.3927S
• McDowall JA. Supplement use by Young Athletes. J Sports Sci Med. 2007;6(3):337–342. Published 2007 Sep 1.